De juridische begrippen ‘overmacht’ en ‘onvoorziene omstandigheden’ zijn de voorbije jaren veel gehanteerd bij geschillen over het vanwege de Coronacrisis en/of de Oekraïne-oorlog niet, niet tijdig of niet tegen de afgesproken prijs na kunnen komen van overeenkomsten. Maar wat houden deze begrippen nu precies in en wat is het verschil?
Van overmacht is sprake indien een overeenkomst door een schuldenaar niet kan worden nagekomen en deze tekortkoming niet aan hem kan worden toegerekend. Het tekortschieten mag niet te wijten zijn aan de schuld van degene die zich erop beroept. Ook mag het niet volgens de gangbare maatschappelijke normen (‘in het verkeer geldende opvattingen’) of volgens de wet of de overeenkomst voor zijn rekening komen. Overmacht ziet op de situatie dat het absoluut onmogelijk is om nog na te komen.
Van onvoorziene omstandigheden is sprake als zich een omstandigheid voordoet waar partijen geen rekening mee hebben gehouden ten tijde van het sluiten van de overeenkomst. Het moet gaan om een toekomstige omstandigheid. Bij een onvoorziene omstandigheid gaat het om een tijdelijke of relatieve onmogelijkheid om de overeenkomst na te komen. Dit houdt in dat (ongewijzigde) nakoming nog wel kan, maar van een partij niet meer kan worden gevergd. Dat is dus een belangrijk verschil met overmacht. De term ‘onvoorzien’ ziet niet op de vraag wat voor partijen voorzienbaar was, maar uitsluitend op de vraag of het intreden van de specifieke omstandigheden in de overeenkomst is verdisconteerd.
Voor toepassing van de regeling van onvoorziene omstandigheden is alleen plaats wanneer de onvoorziene omstandigheden van zo’n aard zijn dat de andere partij van degene die hierop een beroep doet, naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Redelijkheid en billijkheid verlangen in de eerste plaats trouw aan het gegeven woord en laten afwijking daarvan slechts bij hoge uitzondering toe. Een partij die zich op onvoorziene omstandigheden wil beroepen zal het nodige moeten stellen en onderbouwen om zijn beroep te laten slagen. Slechts in beperkte gevallen lukt dat.
Juridisch advies is altijd maatwerk. Deze blog bevat algemene informatie. Hoewel het artikel met veel aandacht en zorgvuldigheid is geschreven, is het verstandig om in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in te winnen. (Lees onze disclaimer).
