Ondanks zorgvuldig gedrag, aannemer toch aansprakelijk voor geleden schade.

Een recente uitspraak van de Hoge Raad heeft in de juridische literatuur de nodige stof doen opwaaien. Geoordeeld werd, kort gezegd, dat de aannemer ook aansprakelijk kan zijn voor de schade die derden lijden, zelfs wanneer hij bij de voorbereiding en uitvoering van de werkzaamheden voldoende maatregelen heeft getroffen ter voorkoming van schade en de werkzaamheden op zorgvuldige wijze heeft uitgevoerd. Het inmiddels getitelde ‘Afzinkkelder-arrest’ heeft, zoals gezegd, tot de nodige discussies geleid onder juristen, maar praktische toepassing hiervan bleef tot op heden uit. Deze maand zijn twee uitspraken gepubliceerd waarin de norm, zoals ontwikkeld in bovengenoemd arrest, wordt toegepast. Tijd om het belang van deze uitspraak voor de praktijk uiteen te zetten en te bespreken hoe een mogelijke aansprakelijkheidstelling onder deze norm kan worden voorkomen.

De casus

Om te beginnen een kleine recap: waar ging het hier om? In 2015 werd gestart met de bouw van een winkel met appartementen en een kelder. Voor deze werkzaamheden is een aannemingsovereenkomst gesloten voor het plaatsen van een afzinkkelder. Dit is een bouwmethode waarbij prefab-wanden op de grond worden geplaatst en vervolgens de grond in worden gedrukt, terwijl de grond tussen deze wanden wordt uitgegraven. Een afzinkkelder is een ideale oplossing bij beperkte werkruimte, zoals in dit geval.

Tijdens de uitvoering van deze werkzaamheden is een deel van de kelderwand van het naastgelegen pand gescheurd door het raken van een obstakel in de bodem. Na overleg met de verzekeraar van de aannemer, die aangaf dat de situatie moest worden besproken met de eigenaar van het aangrenzende pand en anders geen verdere dekking zou worden geboden, zijn de werkzaamheden – zonder overleg en dus zonder dekking – voortgezet. Vervolgens sprong een etalageruit van het naburige pand en ontstond er nog ernstigere scheurvorming. De werkzaamheden werden uiteindelijk voortgezet met de afspraak dat dagelijks deformatiemetingen zouden plaatsvinden. Desondanks scheurt en verzakt het naastgelegen gebouw verder, waarna de eigenaren en de bewoners de aannemer aansprakelijk stellen voor de geleden schade.

In cassatie overweegt de Hoge Raad, kort gezegd, dat aan de bouwwerkzaamheden een ‘aanmerkelijk’ risico verbonden was dat schade zou worden toegebracht aan het naastgelegen pand, óók als maatregelen ter voorkoming van schade werden getroffen en de werkzaamheden zorgvuldig werden uitgevoerd. Hierbij achtte de Hoge Raad van belang dat: 1) de werkzaamheden in het belang van de opdrachtgever werden uitgevoerd en voor de buurman geen voordeel opleverden, 2) de schade niet zonder meer behoort tot hetgeen door een derde in het maatschappelijk verkeer moet worden geduld bij bouwwerkzaamheden van een ander, en 3) het op de weg van de aannemer lag zich tegen aansprakelijkheid voor schade aan derden te verzekeren.

De praktische toepassing sindsdien

In een recent gepubliceerde uitspraak van de rechtbank Rotterdam doet de eisende partij een beroep op bovenstaand arrest. De rechtbank oordeelt dat de overwegingen van de Hoge Raad op deze zaak kunnen worden toegepast. Volgens de rechtbank heeft de Hoge Raad geen definitie gegeven van hoe hoog het risico op schade moet zijn om als ‘aanmerkelijk’ te worden aangemerkt. In deze casus is daarvan sprake, nu vooraf was aangegeven dat de kans op (zettings)schade aan opstallen niet uit te sluiten was. Op basis van feitelijke constatering is het aannemelijk dat hoogteverschillen zijn ontstaan door de uitvoeringswerkzaamheden. Volgens de rechtbank kan, in navolging van het Afzinkkelder-arrest, worden gesteld dat voor zover schade is ontstaan door de werkzaamheden, het niet acceptabel is dat deze schade voor rekening en risico van eiser komt. De conclusie is dat de aannemer en opdrachtgever aansprakelijk worden gehouden voor de schade, voor zover deze is ontstaan door de uitgevoerde werkzaamheden, ook al zijn bij de voorbereiding en uitvoering van de werkzaamheden voldoende maatregelen genomen om schade te voorkomen en zijn de werkzaamheden verder zorgvuldig uitgevoerd.

In de uitspraak van het gerechtshof Amsterdam is de situatie minder strikt. Een aannemer voerde gedurende zes maanden werkzaamheden uit om de fundering en kelder van een woning te herstellen. Hiervoor werd grondwater onttrokken. De buren van het nabijgelegen perceel hebben op een gegeven moment melding gedaan over het ontstaan van scheurvorming aan haar woning. In eerste aanleg heeft de rechtbank de aannemer voor het overgrote deel in het ongelijk gesteld en veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding. In hoger beroept overweegt het hof – zoals ik lees ambtshalve – dat zal worden aangeknoopt bij de maatstaven zoals geformuleerd in het Afzinkkelder-arrest. Tot een definitief oordeel komt het hof echter nog niet. Het hof heeft behoefte aan een nadere toelichting van een deskundige voordat kan worden geoordeeld of de vermeende schade het gevolg is van de werkzaamheden.

Conclusie

Al met al lijkt het erop dat de overweging van het arrest langzaam een plek krijgt binnen het aansprakelijkheidslandschap. Het lijkt er echter – evenals vele auteurs – niet op dat er direct sprake is van een nieuwe vorm van risicoaansprakelijkheid, maar eerder een uitwerking van de reeds bestaande zorgvuldigheidsplicht. Aannemers moeten zich ervan bewust zijn dat, wanneer specifieke omstandigheden leiden tot een voorzienbare verwezenlijking van een risico, zij alsnog aansprakelijk kunnen zijn voor schade ondanks genomen voorzorgsmaatregelen en zorgvuldig uitgevoerde werkzaamheden. In dat kader doet men er mogelijk goed aan zelfs bij kleinere projecten dan gebruikelijk het geval een (CAR-)verzekering af te sluiten.

Juridisch advies is altijd maatwerk. Deze blog bevat algemene informatie. Hoewel het artikel met veel aandacht en zorgvuldigheid is geschreven, is het verstandig om in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in te winnen. (Lees onze disclaimer).